24 myśli nt. „JEZUS A JUDAIZM”

1. „Słusznie zwrócono uwagę, że przyrzeczenie to byłoby bezsensowne jeśli Nazarejczyk myślałby, że za chwilę umrze.”

   Niekoniecznie. Mógł spodziewać się spełnienia przepowiedni po zmartwychwstaniu sprawiedliwych (czyli również swoim własnym).
   Pozdrawiam

2. Jeśli Jezus tak całkowicie zgadzał się z judaizmem to jak wytłumaczyć:
   1. częste sprzeczki z faryzeuszami i uczonymi w Piśmie
   2. to, że elita kapłańska bardzo przyczyniła się do skazania Jezusa na śmierć?
   3. to, że ruch Jezusa nie został wchłonięty przez judaizm, ale się odłączył jako chrześcijaństwo?

3. Taka interpretacja również jest bardzo prawdopodobna, aczkolwiek trudno ją zharmonizować z gwałtownym sprzeciwem wobec przeznaczenia, które nieuchronnie zbliżało się do Jezusa, aby ostatecznie odnaleźć go na Górze Oliwnej. Jezus uważał, że szczera modlitwa ma wręcz wszechmocne możliwości: „Wszystko, o cokolwiek byście się modlili i prosili, tylko wierzcie, że otrzymacie, a spełni się wam” ( Mk 11, 24; por. Mt 21, 22 ). Skorzystał więc z niej gdy znalazł się w sytuacji krytycznej. Do Galilei nie miał powrotu, albowiem Antypas po początkowym zainteresowaniu samym Nazarejczykiem postanowił Go zabić – Jezus odwdzięczył mu się nazywając go „lisem” i udał się do Jerozolimy ( Łk 13, 31 – 33 ). Gromada Galilejczyków postawiła więc wszystko na jedną kartę, w trakcie tej wizyty miało objawić się Królestwo Boże: „A gdy oni tego słuchali, powiedział im dodatkowo podobieństwo, dlatego, że był blisko Jerozolimy, a oni mniemali, ŻE WKRÓTCE MA SIĘ OBJAWIĆ KRÓLESTWO BOŻE” ( Łk 19, 11 ). Pomimo, iż zapewne zdawali sobie sprawę, że do prefekta dojdą słuchy, iż obwołali Jezusa królem bez zgody Rzymu – podjęli to ryzyko ( Mk 11, 9 – 11 ). Sam zaś Chrystus uderzając na Dziedzińcu Pogan w kupców i kantorowców naraził się wpływowej dynastii Saduceuszy ( ród Annasza ), którzy odpowiadali za porządek oraz handlowe licencje ( Mk 11, 15 – 19 ). Nad Jezusem zawisła w zasadzie pewna kara śmierci chyba, że z ratunkiem przyjdzie właśnie nadchodzące Królestwo Boże ( Mk 14, 25 ). Czy zatem Jezus zapowiedział poprzez to przyrzeczenie swoja śmierć i zmartwychwstanie? Oto jak wyjaśnia ten problem prof. G. Vermes: „Jak zareagowali ci sami apostołowie i uczniowie, kiedy zapowiedziane wydarzenia zaczęły się urzeczywistniać? Z pewnością nie okazali żadnej przedświadomości tego scenariusza. Kiedy Jezus został aresztowany, wszyscy jego towarzysze uciekli ( Mk 14, 50; Mt 26, 56 ). Zmuszony do konfrontacji Piotr nawet zaprzeczył, jakoby miał coś wspólnego z Jezusem czy nawet go znał ( Mk 14, 66 – 71; Mt 26, 69 – 74; Łk 22, 54 – 60 ). Żaden z apostołów, ani też nikt z członków rodziny Jezusa – według synoptyków – nie towarzyszył mu na Golgotę. Jedynie kilka odważnych galilejskich kobiet patrzyło, jak umiera na krzyżu ( Mk 15, 40 – 41; Mt 27, 55 – 56 ). Łukasz stara się poprawić przygnębiającą relację Marka poprzez dodanie, iż wszyscy `znajomi` Jezusa `patrzyli z daleka` ( Łk 23, 49 ). Lecz trudno uznać słowo `znajomi` za określenie najbliższych towarzyszy czy członków rodziny. Po śmierci Jezusa na krzyżu apostołowie nie szukają pocieszenia w myśli, że za trzy dni wszystko będzie w porządku. Wręcz przeciwnie, kiedy kobiety, które udały się do grobu, aby dokończyć rytuałów pogrzebowych, oznajmiają, iż ciało Jezusa znikło, spotykają się jedynie z całkowitym niedowierzaniem, wyrażonym ze zwyczajowym w tamtym czasie męskim poczuciem wyższości: dla apostołów słowa kobiet są kros, czyli `czczą gadaniną` ( Łk 24, 11 ). Według Łukasza ani dwaj uczniowie podróżujący do Emaus, ani apostołowie w Jerozolimie nie rozpoznali Jezusa, kiedy się im ukazał po zmartwychwstaniu. W zupełnie odmiennej relacji Mateusza o ukazaniu się zmartwychwstałego Jezusa jedenastu uczniom na górze w Galilei, nawet o niektórych z nich twierdzi się, ze wątpili ( Mt 28, 17 ). Czy ludzie, którzy zawczasu zostali zapewnieni przez swego charyzmatycznego i proroczego nauczyciela, ze po tak tragicznych wydarzeniach nastąpi niezwłocznie szczęśliwe zakończenie, okazywaliby tak głębokie niedowierzanie? Nawet biorąc pod uwagę chwilowy szok i naturalny strach wywołany aresztowaniem Jezusa w głębi nocy, apostołowie z pewnością powinni byli przypomnieć sobie kolejność wydarzeń tak często i niedawno szczegółowo omawianych przed nimi przez Jezusa? Dlatego też te nie dające się pogodzić opisy przedstawiają dla nas następujący dylemat. Albo Jezus nie przepowiedział swojego losu, a tchórzliwe zachowanie zdezorientowanych uczniów wynikło z naturalnej rozpaczy, słabości i zamieszania; albo rzeczywiście ostrzegł ich, w którym to wypadku haniebne zachowanie każdego apostoła z osobna jest niewytłumaczalne, a zniekształcony obraz musi być w całości dziełem autorów Ewangelii. Ważąc argumenty za i przeciw, łatwiej jest wyjaśnić późniejszą wstawkę nieautentycznych zapowiedzi niż podać wiarygodne zachowania najbliższych towarzyszy Jezusa posiadających pełna przedwiedzę przyszłych zdarzeń” ( G. Vermes, Autentyczna Ewangelia Jezusa, przeł. Jarosław Kołak, Warszawa 2009 ). Istnieje wysokie prawdopodobieństwo, że uczniowie rozczarowali się brakiem interwencji JHWH na Górze Oliwnej, a Jezus dopiero tam ostatecznie pogodził się z widmem śmierci, chociaż mógł wcześniej wyrażać myśl, iż zabity męczennik odzyska wkrótce życie dzięki zmartwychwstaniu ( Łk 17, 33 ). Tym można tłumaczyć pewne zaburzenia instynktu samozachowawczego w Ruchu Jezusa, widoczne także w początkach chrześcijaństwa.
   Pozdrawiam.

4. 1. Sami faryzeusze w czasach Jezusa podzielili się na trzy stronnictwa: hillelitów,szammaitów i zelotów, a sprzeczki pomiędzy nimi były codziennością a słownictwo znacznie odbiegało od współczesnych kulturalnych debat np. „Ktokolwiek przestrzega nauk Domu Szammaja zasługuje na śmierć” ( TB, Berachot 1 a ). Jezus nie odbiegał od ówczesnych norm samemu korzystając z takiej frazeologii, jednak nie można zapominać, że sam do jednego z soferim powiedział: „Niedaleko jesteś od Królestwa Bożego” ( Mk 12, 34 ).
   2. Saduceusze, bo to oni głównie stanowili elitę kapłańską, byli powszechnie kontestowani przez wszystkie stronnictwa judaizmu.
   3. Ruch Jezusa odłączył się od judaizmu rabinicznego, ponieważ tylko on przetrwał zburzenie Świątyni w 70 r. po Chr. Chrześcijaństwo nigdy nie odcięło się od judaizmu biblijnego uważając się za kontynuatora myśli Abrahama, Mojżesza i proroków. Pomysł Marcjona, aby odciąć się od żydowskich korzeni został słusznie odrzucony i wydaje mi się, że nie należy powracać do tej sprawy zamkniętej dwa tysiące lat temu. Pozdrawiam.

5. Pierwotne chrześcijaństwo, głosząc boskość Jezusa, zaświadcza o Jego niezwykłej świadomości jak i o tym, że powstał z martwych. Zatem refleksja nad wiarogodnością Jezusa musi polegać na krytyce tego świadectwa. Tutaj zostanie ona jedynie naszkicowana.
   Ukazana w Ewangeliach świadomość Jezusa jest niezwykła. Jezus został w nich przedstawiony jako posłany przez Boga. Ma świadomość mesjańskiego proroka i świadomość szczególnego stosunku do Ojca. Czy taka interpretacja duchowości Jezusa jest wiarogodna? Czy jest możliwa jej rekonstrukcja?
   Tytuł „Mesjasz” albo „Chrystus” / po polsku namaszczony / występuje w Nowym Testamencie ponad 500 razy. Podstawa do nazywania Jezusa mesjaszem musiała zatem leżeć już w Jego przed wielkanocnym życiu. Jezus rozszerzył znaczenie swej misji odnosząc do siebie także tytuł „Syna człowieczego”, występujący również bardzo często w ewangeliach. Tytuł ten ma znaczenie eschatologiczne i oznacza: „Syn człowieczy przychodzący na sąd w wypełnieniu czasów”. Gdyby nawet Jezus nigdy siebie tak nie nazywał, to jednak ogłaszał nastanie królestwa Bożego, uzdrawiał chorych, wypędzał złe duchy. Jezus ogłaszał i obiecał nie tylko zbawienie, ale je zaofiarował. Ma niezachwianą pewność, że wraz z Nim przyszedł czas ostatecznego zbawienia. Nazywa swoje wystąpienie i swoją działalność nastaniem królestwa Bożego, początkiem i godziną decyzji. Przyjęcie królestwa Bożego jest tym samym, co przyjęcie Jego osoby. I wyzwa ludzi do naśladowania siebie.
   Próba rekonstrukcji niezwykłej świadomości Jezusa prowadzi do wniosku, że posiadał On świadomość mesjańskiego proroka i za takiego był przez otoczenie uznawany. Śmierć krzyżowa oraz fakt, że został skazany jako fałszywy mesjasz, także za takim wnioskiem przemawia. Rozpoznanie w Jezusie proroka czasów ostatecznych stało się, już po jego zmartwychwstaniu, podstawą do przypisania Mu starotestamentowych proroctw i wyobrażeń mesjańskich. Ale to już jest osobne zagadnienie.
   Natomiast jak Jezus pojmował swój stosunek do Ojca? Czy uważał siebie za Syna Bożego?
   Nazwy takie jak „Syn Boży”, lub „Mój Syn” w odniesieniu do Jezusa zachodzą w Ewangeliach około 30 razy. Ukazują one osobliwy stosunek Jezusa do Ojca. Tutaj szczególnie ważny jest tekst Mt 11,25, uważany przez egzegetów za autentyczny, ponieważ należy do najstarszej warstwy tradycji/Q/: „Wszystko przekazał mi Ojciec mój. Nikt też nie zna Syna, tylko Ojciec, ani Ojca nikt nie zna tylko Syn i ten, komu Syn zechce objawić”. Zatem jest oczywiste, że Jezus miał świadomość szczególnego synostwa wobec Boga. Mówią o tym i inne teksty. ponadto wskazuje na to całe życie Jezusa. Cierpi On i walczy na podstawie doświadczenia obecności Boga, jedności z Bogiem, która Mu pozwala nazywać Boga swoim Ojcem.
   Jezus nigdy nie włącza uczniów do swej samotnej, osobistej modlitwy kierowanej do Ojca.
   Posiada świadomość autorytetu Bożego, skoro odpuszcza grzechy. Bo jak inaczej wytłumaczyć przebywanie w towarzystwie Jezusa grzeszników, celników i ladacznic? Wreszcie swoją gwałtowną śmierć traktował jako wyraz największego posłuszeństwa wobec Ojca. Opuszczony przez ludzi, umiera na krzyżu w absolutnych ciemnościach. A jednak zachowuje pewność, że przyniósł ludziom ostateczne zbawienie. Wspomnienia o Jego przeżyciach szczególnego stosunku do Ojca, stały się podstawą i kryterium wiary w Jezusa Chrystusa.

6. Przepraszam za tak długi okres oczekiwania na odpowiedź, ale byłem chwilowo zajęty zupełnie innymi sprawami.
   Pisze Pan w zarysie o rzeczach, których nie da się komentować w zarysie. Co to, bowiem oznacza, że pierwotne chrześcijaństwo, głosiło boskość Jezusa? Ks. Grzegorz Strzelczyk skonstatował, że „…po Jezusie pozostali uczniowie. I, że oni wyróżniali się po Żydach wiarą w Jego zmartwychwstanie. I, że ich z kolei uczniowie pod koniec I wieku doszli do niezachwianego przekonania o boskości Jezusa” ( ks. G. Strzelczyk, „Jezus historyczny w perspektywie dogmatycznej”,ZNAK kwiecień 2009, nr 647 ). Oznacza to nic innego jak fakt, że dopiero uczniowie, uczniów ogłosili Bogiem Jezusa. Obecnie uważa się, że bezsprzecznie Jezus jest nazywany Bogiem w czterech miejscach Nowego Testamentu ( NT ): J 1, 1; 1, 18 (?); 20, 28; Hbr 1, 8. Cokolwiek by o tym nie mówić są to świadectwa dość późne, i dzielą je od Jezusa, co najmniej trzy pokolenia. Wychodzi Pan – wydaje mi się – od stwierdzenia, że uczniowie wykoncypowali boskość Jezusa z Jego przekonania, iż jest On Synem Bożym. Co jednak oznacza ten termin? – tego w swoim wpisie Pan nie tłumaczy. W tekstach, które weszły w skład Biblii hebrajskiej określano tym tytułem:
   a) aniołów ( Rdz 6, 2; Hi 1, 6; 2, 1; 38, 7; Ps 29, 1; Dn 3, 25 )
   b) Izrael ( Wj 4, 22; Pwt 14, 1; Oz 2, 1; 11, 1; Iz 1, 2; 30, 1; Jr 3, 22; Mdr 18, 13 )
   c) sędziów ( Ps 82, 6 )
   d) królów ( 2 Sm 7, 14; Ps 2, 7; 89, 27 ).
   Zatem już od najdawniejszych czasów był to tytuł stosowany bardzo szeroko i mógł on mieć wielorakie zastosowanie. Znaczenie semantyczne tego słowa, im bliżej czasów Jezusa zaczęło nabierać, także innych znacznie szerszych konotacji. Syrach ( ok. II w. przed Chr. ) napisał:

   „Bądź ojcem dla sierot, jakby mężem dla ich matki, a staniesz się JAKBY SYNEM NAJWYŻSZEGO, i miłować cię On będzie bardziej niż twoja matka” ( Syr 4, 10 ).

   W początkach I w. przed Chr. autor Księgi Mądrości zrównał pojęcie syna Bożego z osobą sprawiedliwego człowieka ( Mdr 2, 18 ). Pismo żydowskie „Józef i Asenet” napisane w diasporze pod koniec I w. przed Chr. lub pod koniec I w. po Chr. nazywa patriarchę Józefa synem Boga lub też nawet „pierworodnym synem Boga” ( JzAs 6; 21 ). Nauczyciel Sprawiedliwości ( połowa II w. przed Chr. ) w swojej pieśni przyrówna Boga do Ojca wszystkich ludzi szukających prawdy ( 1QH kol. 17, 36 ). Synami Bożymi nazywano też charyzmatyków i cudotwórców wywodzących się z chassidim – pobożnych Żydów. Szymon ben Szetach, uczony faryzeusz, przewodniczący Sanhedrynu, działający w I w. przed Chr. przyrównał modlitwę Choniego do przekomarzania syna z ojcem. Choni w modlitwie zwracał się do Boga słowem: Abba ( Talmud Babiloński,Taanit 19a ). Ubogi cudotwórca, Galilejczyk – Chanina ben Dosa ( pierwsza połowa wieku I po Chr. ), również był uznawany za syna Bożego, ponieważ synostwo to ogłosił głos z nieba:

   „Cały wszechświat jest podtrzymywany ze względu na MOJEGO SYNA Chaninę” ( TB, Taanit 24b ).

   Mamy przykłady wielu Żydów, którzy byli tak określani przez współczesnych im mieszkańców Palestyny. Gdy do tego dodamy, że po odkryciach w Qumran, spotykamy zwoje, które nazywają przyszłego Mesjasza Dawidowego również Synem Boga, a nie można zapominać, ze sam Jezus był uważany już za swojego życia za Mesjasza, a Jego pierwsi zwolennicy uważali, że po śmierci został nim ustanowiony i oczekiwali Jego powrotu w pełnej chwale, to trudno nie oprzeć się wrażeniu, że najpierwotniejsze i najbardziej żydowskie zrozumienie tytułu „Syn Boży”, niekoniecznie odpowiada temu jak niektórzy chcieliby go rozumieć. Jezus Syn Boży to inaczej mówiąc człowiek sprawiedliwy, cudotwórca i boski Pomazaniec, a nie przedwieczna istota zrodzona przez Ojca. Czy zatem Jezus jako człowiek działający w konkretnym czasie i w konkretnym środowisku, nie mógł zmienić znaczenia tytułu Syn Boży na Bóg – Syn? – jeśli oczywiście, zgodzimy się z nielicznymi egzegetami, którzy obstają za tym, że posiadał On tak wysoką świadomość swojej rangi. Miał przecież niejednokrotnie taką możliwość a najlepszą wtedy, kiedy został zapytany przez soferim, które przykazanie jest najważniejsze. Była to kluczowa chwila kiedy Jezus mógł wskazać na charakterystyczny moment zwrotny w judaizmie związany z nową koncepcją Boga. Jednak niczego takiego nie uczynił, powtarzając żydowskie Szema: „Słuchaj Izraelu! Pan Bóg nasz, Pan jeden jest” ( Mk 12, 29; Pwt 6, 4 – 5 ). Gdy młodzieniec, nazwał Nazarejczyka dobrym – Ten zdecydowanie zaoponował wskazując, iż tym dobrym jest właśnie Ten Jeden z Szema, nie On ( Mk 10, 18 ). Czy zatem Jezus wypowiedział kiedykolwiek słowa: „W zakonie waszym powiedziano Bóg jest jeden, a Ja wam mówię, iż jest Jeden w Trzech”? Pierwsze nieśmiałe próby nazywanie Bogiem Jezusa odnajdujemy dopiero w późnej tradycji Janowej i w Liście do Hebrajczyków – to stanowczo za mało, aby to łączyć z historycznym Jezusem. Słynne antytezy z „Kazania na Górze”, w których jakoby Nazarejczyk miał stanąć w miejscu JHWH i nadać Nową Torę w świetle nowych odkryć z Qumran jawią się w zupełnie innych barwach niż dotychczas utrzymywano. Charakterystyczny język Jezusa przypomina sposób w jaki qumrański „list” prawny ( Kilka nakazów Tory czyli 4QMMT ) przedstawia różnice między sektą, a jej przeciwnikami: „wiecie…,my zaś sądzimy ( lub: mówimy )”. Sekta posiadała Zwój Świątynny, w którym skryba wydawał polecenia w imieniu JHWH i to w pierwszej osobie! Jak wypowiedział się na ten temat wybitny znawca judaizmu E. P. Sanders, który dokładnie przestudiował literaturę qumrańską oraz rabiniczną pod kątem „Kazania na Górze”:

   „Czasownik mówić w trakcie debat oznaczał tyle co interpretować. Użycie pierwszej osoby liczby pojedynczej, zależało od gatunku literackiego, samo w sobie nie implikowało żadnego szczególnego roszczenia, poza tym, że głoszący jest właściwym interpretatorem” ( E. P. Sanders, „The Question of Uniqueness in the Teaching of Jesus”. The Ethel M. Wood Lecture 15 February 1990. London: The Uniwersity of London, 1990, s. 10 ).

   Qumrańczycy uważali, że usta Nauczyciela Sprawiedliwości są ustami samego Boga a nazarejczycy uważali, że Jezus przekazał ostateczną i nie podlegającą już żadnej dyskusji halachę. Obydwie postawy były nie do zaakceptowania przez judaizm rabiniczny. Dlatego też przykład rabina J. Neusnera, po który sięgnął Benedykt XVI nie jest metodologicznie poprawny, albowiem w tamtym okresie qumarańczyk i nazarejczyk sprzeczaliby się nie oto, czy postawienie się w centrum objawienia jest możliwe, ale o to, które z nich jest prawdziwe: to Nauczyciela Sprawiedliwości, czy to Nauczyciela z Nazaretu, a faryzeusze odrzuciliby ich obydwóch. Cały czas należy pamiętać, że judaizm drugiej Świątyni, był polifoniczny i nie był w nim poglądów ortodoksyjnych. Żydzi różnili się w interpretacji Tory, w sądach na życie po śmierci, a nawet w kwestii małżeństwa: część praktykowała poligamię, a część monogamię, część dopuszczała rozwody z błahych przyczyn, a część tylko w wypadku nierządu, qumrańczycy zabraniali rozwodów, a nawet nowych związków po śmierci współmałżonka, a nazarejczycy w ogóle zabraniali rozwodów. Jezusa należy odbierać tylko i wyłącznie na tle tych sporów i dokładnie analizować w czym Jego poglądy różniły się od innych stronnictw – tylko wtedy może ktoś dojść do momentu, w którym stwierdzi, że Jego roszczenia lub też idee były czymś oryginalnym.

   Serdecznie pozdrawiam i gratuluję ciekawego blogu.

7. Panie Andrzeju, skoro Pan wrócił do dyskusji to czy mógłby mi Pan odpowiedzieć na pytania:
   1. O co toczyli spory Hillel i Szammaj? Podobno było 300 punktów niezgody między nimi.
   2. Co trzeba było zrobić, żeby zostać faryzeuszem? Czy po prostu zapisać się do jakiegoś stowarzyszenia, chodzić na spotkania? Studiować Pisma? Skąd wiadomo, że człowiek spotkany na drodze był faryzeuszem? Czy trzeba było mieć odpowiedznie pochodzenie, zawód? Czy zwykły rolnik mógł być faryzeuszem?
   Będę wdzięczna za odpowiedź, bo nie mogę nigdzie znaleźć o tym informacji.

8. Faryzeusze.

   Kontrowersji pomiędzy Szammajem a Hillelem było trzydzieści. Zastanawiali się oni wspólnie nawet nad najbardziej błahymi sprawami wynikającymi z interpretacji Tory np.: czy jajko zniesione przez kurę w szabat należy zjeść natychmiast czy też po święcie ( mBeca 1, 1 ). Szammaj uchodził za większego rygorystę w jej wykładni niż Hillel. W jego domu pościć musiały nawet niemowlęta ( bJomma 77b ). W Święta Sukkot, które pobożni Żydzi powinni spędzać w namiotach, zdarzyło się, że synowa Szammaja musiała rodzić – mędrzec, żeby podtrzymać tradycję usunął dach nad łóżkiem dziecka i wyłożył go gałęziami ( mSuk 2, 8 ). Porównując charaktery tych dwóch uczonych rabini stwierdzili:

   „Niechby każdy był cierpliwy jak Hillel, a nie popędliwy jak Szammaj” ( bSzab 31, 1; Awot deRabbi Natan ).

   Pomiędzy tymi postaciami dochodziło do różnorakich sporów, które nie znajdowały zadowalającego obie strony rozwiązania:

   „Jeśli jakiś poganin prozelita nawróci się na judaizm w wigilię Paschy, to uczniowie Szammaja pozwalali mu spożyć baranka paschalnego tego samego wieczora, jeśli dokonał rytualnej kąpieli. Uczniowie Hillela wymagali zaś dłuższego oczyszczenia” ( mPes 8, 8; Edujot 5, 2 ).

   Jak więc widać – nie zawsze Szammaj był większym rygorystom niż Hillel. Gdy więc Jezus prowadził swoją działalność kaznodziejską faryzeizm podzielił się na dwie szkoły: hillelitów i szammaitów. Z tej ostatniej wyłoni się radykalne skrzydło: zeloci ( gorliwi ). Nastrój wobec tego, w stronnictwie był pesymistyczny:

   „Dopóki Mesjasz nie nadejdzie, rzeczy te nie wrócą do swojego pierwotnego stanu” ( jChag 2, 2 ).

   Największymi wpływami wśród ludności żydowskiej w I w. po Chr. cieszyli się faryzeusze. Ich charakterystykę pozostawił historyk żydowski Józef Flawiusz:

   „Faryzeusze prowadzą życie wstrzemięźliwe i unikają wszelkich uciech, kierując się tym, co rozum uzna za dobre, i usilnie starają się przestrzegać jego nakazów. Sędziwych wiekiem otaczają wielką czcią i nie odważają się sprzeciwiać temu co oni wprowadzili. Choć mniemają, że wszystkim rządzi los, nie odmawiają woli ludzkiej samoistnego działania, gdyż Bóg postanowił oddzielić od siebie zrządzenia losu i wolę ludzką, tak że każdy według swego upodobania może iść albo drogą występku, albo drogą cnoty. Wierzą także, że dusze mają moc nieśmiertelną, a ci którzy pędzą cnotliwe życie, odbierają w podziemiu nagrodę lub karę. Dusze pierwszych maja możliwość powrotu do życia, drugich zaś na wieki pozostają zamknięte w więzieniu. Przez te nauki posiedli oni tak znaczny wpływ na ludzi, że we wszystkich sprawach religijnych, odprawianiu modłów i składaniu ofiar rozstrzygają ich wskazania. Ich wielkiej cnotliwości najlepsze świadectwa dały miasta, twierdząc, że zarówno słowem, jak i czynem dążą do tego co wzniosłe” ( Ant 18, 1, 3 ).

   Każdy mógł zostać faryzeuszem i nie miało znaczenia – przynajmniej na początku – pochodzenie społeczne. W jaki sposób to się odbywało? Najpierw należało nauczyć się czytać, po to, aby poznać Torę i dopiero wtedy należało obrać sobie nauczyciela. Dobrym tego przykładem jest sam wielki Rabbi Akiwa:

   „Jakie były początki Rabbiego Akiwy? Opowiadają, że miał już czterdzieści lat, a jeszcze nie zebrał się do nauki… Wziął swojego małego synka i poszedł z nim do nauczyciela dzieci. Rzekł doń: Naucz mnie Tory. Trzymał wraz z synem górna krawędź tabliczki, a nauczyciel pisał na niej: alef, bet – i nauczył się…I tak uczył się i uczył, aż wyuczył się całej Tory. Wówczas odszedł, by pobierać naukę od Rabbiego Eliezera i Rabbiego Jehoszui…Przez długie lata pobierał Rabbi Akiwa naukę u Rabbiego Eliezera, ale ten jakby nie zauważał go wcale. Dopiero gdy Rabbi Akiwa udzielił mu pierwszej odpowiedzi, Rabbi Jehoszua rzekł do Rabbiego Eliezera: Wszak to jest ten, którym wzgardziłeś. Idź teraz i zmagaj się z nim” ( Awot deRabbi Natan ).

   Samo określenie faryzeusze ( pruszim ) odpowiada polskiemu słowu: oddzieleni, nazywali się tak, z powodu, pewnej izolacji od reszty społeczeństwa, która – według nich – niezbyt gorliwie przestrzega Tory. Uważali, że JHWH przemówił nie tylko poprzez Pismo Święte, ale również przez tradycję obecną w nauczaniu ojców. Obudowali oni ścisłymi przepisami każdy aspekt życia i te ustne materiały spisali dopiero w 220 r. po Chr. pod redakcją Rabbiego Judy ha – Nasi. To skodyfikowane dzieło nazwano Miszną.

   W piśmie tym zawarto min sentencje, na które składało się wiele pokoleń uczonych od III W. przed Chr. do III w. po Chr. W kontekście Jezusa historycznego należy zwrócić uwagę na pięć par uczonych poprzedzających Jego wystąpienie. Nauczycieli tych nazywa się tannaitami, a ich wypowiedzi znajdują się głównie w Misznie.

   „Choć faryzeusze jako ogół wyznaczali sobie wysokie normy etyczne, to nie wszyscy żyli z nimi w zgodzie. Błędnie przyjmuje się, że nowotestamentowe określanie ich jako `obłudników` czy `plemienia węży` ( Mt 3, 7; Łk 18, 9 nn itd. ) odnosi się do całej grupy. Tymczasem jej przywódcy byli doskonale świadomi istnienia pośród siebie ludzi nieszczerych, opisywanych przez samych faryzeuszy w Talmudzie jako `obolałe miejsca` lub `plagi stronnictwa faryzejskiego`” ( Judaica 13, 366 ).

9. Faryzeusze materiały ogólnodostępne.
   I. Materiały źródłowe
   1. Historia faryzeuszy ze wstępu do „Talmudu Babilońskiego. Traktat Chagiga”. Prof. K. Pilarczyk http://religie.wiara.pl/files/old/religie.wiara.pl/zalaczniki/2010/02/02/1265115546/1265116474.pdf
   2. Pirke Awot, jeden z traktatów Miszny w tłumaczeniu Michała Friedmana http://friedmanfund.org/wp-content/uploads/2014/02/Sentencje_ojcow.pdf
   3. Fragment „Pirke Awot” wraz z komentarzem Ruchl Czopnik http://pardes.pl/pdf/Pirke_Awot.pdf
   II. Faryzeusze. Historia i poglądy.
   1. „Obraz faryzeuszy w świetle współczesnych badań” A. Siergiejuk http://www.seminare.pl/pdf/tom34-02-siergiejuk.pdf
   III. Faryzeizm a nauka Jezusa z Nazaretu.
   1. „Rabinistyczne tło nauki Jezusa o zmartwychwstaniu umarłych” ks. J. Kaczmarek http://pwtw.pl/wp-content/uploads/wst/14/Kaczmarek.pdf
   2. „The Question of Uniqueness in the Teaching of Jesus” E. P. Sanders http://www.biblicalstudies.org.uk/pdf/uniqueness_sanders.pdf
   3. „The historical Jesus is the Halakic Jesus” ks. J. Meier http://yalepress.yale.edu/yupbooks/excerpts/meier_marginalv4.pdf
   4. „The historical Jesus and purity” ks. J. Meier http://www.bc.edu/dam/files/research_sites/cjl/sites/partners/cbaa_seminar/CBA_members_only/cba_purity_rules_meier.pdf

10. Bardzo dziękuję. Ucieszył mnie Pan tymi informacjami. Zaraz zacznę studiować te sprawy.

11. Przede wszystkim chciałbym podziękować redakcji Kleofasa za możliwość udziału w dyskusjach na tym blogu, których poziom jest bardzo wysoki a erudycja autorów nierzadko zdumiewająca. Szczególnie dziękuję Panu Andrzejowi Janowi Nowickiemu za odpowiedź na mój wpis. Nie jestem zawodowym uczonym w omawianych kwestiach, teologię studiowałem 30 lat temu. Niemniej, trudno mi zgodzić się z niektórymi zawartymi tam wypowiedziami.
    Pisze Pan , że dopiero uczniowie uczniów Jezusa, w trzecim pokoleniu po Nim ogłosili Go Bogiem. Deifikacja Jezusa? Co by powiedział na to Ojciec Jacek Salij, który niegdyś uczył mnie teologii? Bóg przecież objawia się w Piśmie św. przez bezpośrednie działanie, choć stopniowo. Pierwotne chrześcijaństwo rozumiem jako pierwszy okres historii chrześcijaństwa, sięgający nawet dalej niż trzy pokolenia, w którym objawienie się dokonało. Jednak prześladowania i egzekucje chrześcijan nastąpiły już znacznie wcześniej. Najpierw stracenie Szczepana, hellenistycznego judeochrześcijanina, następnie Jakuba, jednego z Dwunastu / w roku 43/, a zwłaszcza Jakuba „brata Pana”, który przewodził wspólnocie chrześcijan Jerozolimy po ucieczce Piotra / w roku 62/. W końcu stracenie Pawła /Rzym rok 64/. Za fałszywe zmyślenia nie oddaje się życia. Musiało być coś niezwykłego w świadomości Jezusa, ogłaszającego się Mesjaszem i przeżywającego swój wyjątkowy stosunek do Ojca. Za te przekonania oddał życie na krzyżu / obok zarzutu łamania przepisów Tory/.
    Mam przed sobą Komentarz żydowski do Nowego Testamentu Davida H. Sterna, gdzie wybiorczo pozwolę sobie zacytować: „ W prologu do Dobrej Nowiny Jochanan przedstawia zarówno Boskie, jak i ludzkie pochodzenie i naturę Mesjasza… Jeszua jako prawdziwa światłość dla świata to główny wątek u Jochanana. Słowo stało się człowiekiem, dosłownie . Nie było tak, że pewien człowiek imieniem Jeszua, który wychował się w Naceret, postanowił pewnego dnia, że jest Bogiem. Ale było to tak, że Słowo, które i , porzuciło /17,5/ i Flp2,7/. Innymi słowy, …To zatem Bóg-Słowo postanowił stać się człowiekiem, a nie odwrotnie.
    Jedyny i niepowtarzalny w swoim rodzaju Syn, który jest tym samym co Bóg./1,18/. Gr. Monogenez Theos może oznaczać albo , albo :… Co zatem oznacza nazwanie Syna , zwłaszcza, że ów Syn, który jest Bogiem, objawił Go, Ojca, który też jest Bogiem?… jest w pełni utożsamiony z Bogiem, nie w taki jednak sposób, aby podważyć podstawową prawdę Szma ,że dlatego dodałem tutaj słowa: który jest tym samym co, aby oddać misterność pojęcia , zaś słowo Bóg zostaje odniesione do jedynego i niepowtarzalnego w swoim rodzaju Syna: przez całą swoją Ewangelie Jochanan naucza, że Ojciec jest Bogiem i Syn jest Bogiem, a jednak rozróżnia on Syna i Ojca, tak, że nie da się powiedzieć, że Syn jest Ojcem”/Kom. żyd. do N.T., Oficyna Wydawnicza „Vacatio”, s.265 – 268/.W innym miejscu Stern pisze, że „zamiast odrzucać Wcielenie… człowiek o otwartym umyśle stara się odkryć, co oznacza to pojęcie według Nowego Testamentu. Jego autorzy ukazują i starają się opisać tajemnicę, którą Bóg ujawnił w pewnym zakresie, jednakże nie w całej pełni” / dz. cyt .s.266/.
    Nie znajdziemy na kartach Nowego Testamentu doktryny Trójcy Świętej. Dopiero św. Augustyn w V wieku utworzy jej intelektualną konstrukcję, opartą na kategoriach filozoficznych i psychologicznych. W Piśmie św. można znaleźć jej przesłanki. Chcę jednak podkreślić, że nie uważam, by Jezus osobiście przypisywał sobie tytuł Syna Bożego. Jedynie Mat 27,43 relacjonuje, jak ci, co mu uwłaszczali wiszącemu na krzyżu, mówili, że on powiedział: ”Ja jestem Synem Bożym”. We wszystkich innych fragmentach Ewangelii nazwa ”Syn Boży” przypisywana jest Jezusowi z zewnątrz. Zresztą „Syn Boży” niekoniecznie miał znaczyć u synoptyków coś więcej, niż „Mesjasz”.
    Wiara w Jezusa jako Chrystusa, prawdziwego w sensie metafizycznym Syna Bożego, miała według świadectwa pierwotnego chrześcijaństwa główną podstawę w fakcie jego zmartwychwstania. Jednak zachowane wspomnienia o wystąpieniu Jezusa jako eschatologicznego proroka, a przede wszystkim wspomnienia o jego przeżyciach szczególnego stosunku do Ojca, musiały być jednocześnie podstawą i kryterium wiary oraz przepowiadania o Jezusie Chrystusie.
    C.H.Dodd kończy swą książkę „Założyciel chrześcijaństwa” następująco: To sam Bóg do nich przyszedł w zupełnie nowy sposób. A to ukazywało całą historię w zupełnie nowym świetle. Mateusz zaznaczył to w sposobie rozpoczęcia i zakończenia swej Ewangelii. Na początku powiada, że prawdziwym imieniem Jezusa jest Emanuel, co znaczy „Bóg z nami”. Zamyka zaś Ewangelię słowami zmartwychwstałego Pana: „A oto ja jestem z wami po wszystkie dni aż do skończenia świata”. Według Matusza wszystko, co się zawiera między tym początkiem i tym zakończeniem, mówi o tym, jak Bóg przyszedł do ludzi, aby być z nimi na zawsze. Od tego rozpoczynając swoją wędrówkę, Kościół podjął olbrzymią pracę intelektualną, budując na tak położonym fundamencie chrześcijańską teologię i filozofię życia”./ Założyciel chrześcijaństwa, Editions du dialogue,Paris 1978 ,s 181/.
    Z chrześcijańskim pozdrowieniem R.K.

12. Panie Robercie!

    Zarówno D. Stern jak i C. H. Dodd są mi znani, cenię sobie zwłaszcza przekład i komentarz Nowego Testamentu w ujęciu pierwszego z wymienionych. Przejdźmy jednak do tych elementów Pana wypowiedzi, które nie odwołują się do przekonań teologicznych, lecz historycznych. Odnajdujemy w nich odwołania do męczeństwa pierwszych świadków życia, śmierci i zmartwychwstania Jezusa. Skupmy się na dwóch świadectwach: Jakuba Sprawiedliwego i Pawła z Tarsu. Pierwszy z nich znał osobiście Jezusa i mieszkał z Nim w jednym domu, drugi z nich znał jedynie Jezusa paschalnego i nie dane mu było nigdy Go zobaczyć, ani też usłyszeć. Pierwszy poważniejszy konflikt w ruchu nazarejczyków dotyczył właśnie tych dwóch postaci – Kefas nie był stroną konfliktu – chwiał się on pomiędzy jednym, a drugim, aby ostatecznie przyznać rację Jakubowi Sprawiedliwemu, co skutkowało odłączeniem się z biesiad przy jednym stole z gojami:

    „A gdy przyszedł Kefas do Antiochii, sprzeciwiłem mu się otwarcie, bo też okazał się winnym. Zanim bowiem przyszli niektórzy od Jakuba, jadał razem z poganami, a gdy przyszli, usunął się i odłączył z obawy przed tymi, którzy byli obrzezani” ( Ga 2, 11 – 12 ).

    Kim był zatem Jakub przed, którym drżał Kefas, a sam św. Paweł miał z nim rozliczne problemy? Jakub został przywódcą nazarejczyków po śmierci swojego brata Jezusa:

    „Wówczas też Jakub, zwany bratem Pańskim, bo i jego nazywano synem Józefa…którego starsi dla jego cnotliwości obdarzyli przydomkiem Sprawiedliwego, ZASIADŁ JAKO PIERWSZY na stolicy biskupiej kościoła jerozolimskiego ( HE II, 1, 2 ).

    Autorytet jakim się cieszył był niepodważalny. Św. Paweł wymienia go jako pierwszego gdy wspomina o filarach kościoła, a OPINIA O JEGO POBOŻNOŚCI BYŁA POWSZECHNA. Po śmierci prokuratora Festusa w 62 r. po Chr. powstał chwilowy wakat na tym stanowisku i Annasz, arcykapłan – saduceusz, korzystając z zamieszania zwołał sanhedryn i skazał Jakuba na śmierć. Bezprawny mord oburzył mieszkańców Jerozolimy, a faryzeusze z frakcji „gorliwych” doprowadzili do zdeponowania Annasza z urzędu ( Ant 20, 200 – 201 ). Musimy sobie uzmysłowić, że Jakub prawie trzydzieści lat głosił, iż Jego brat jest Chrystusem i włos mu z głowy nie spadł. Popadł w kłopoty z powodu konfliktu z klanem Annasza, z którym rodzina Jezusa nie pozostawała w najlepszych stosunkach, albowiem Jakub na pewno wielokrotnie musiał przypominać, iż nie kto inny jak jego przodek wydał Jego brata rzymskiemu prefektowi. Zatrzymajmy się przy tych faktach, chociaż na chwilę. Jakub prezentuje inny typ pobożności niż Jezus. Bardziej jest on zbliżony do ascetycznego Jana Chrzciciela, niż „tańczącego” Jezusa. Złożył on szereg ślubów: rekabicką i nazarejską, i skupił ruch wokół Świątyni. Nie znaczy to, że akceptował on jej zwierzchników, którzy – według niego – odpowiadali za szereg nieprawidłowości, w tym za śmierć jego brata i ta krytyka na pewno była powodem jego egzekucji. Wszystko te ustalenia mają bardzo duże znaczenie dla zrozumienia postaci Jezusa, ponieważ Jakub uważał, że kontynuuje Jego dzieło. Nazarejczycy byli ściśle związani z judaizmem, w innym wypadku nie wstawiliby się za nim faryzeusze i to faryzeusze najbardziej rygorystyczni ( gorliwi ) w kwestiach politycznych i religijnych oraz cała ludność Jerozolimy. Patrząc z tego punktu widzenia nie ma możliwości, aby Jakub mógł głosić, iż jego krewny to w istocie byt bosko – ludzki, nie mówiąc już o tym, żeby mógł on pomyśleć, czy też głosić największe bluźnierstwo jakie tylko pobożny Żyd jest w stanie sobie wyobrazić, mianowicie że Bóg stał się człowiekiem. W jego obronie, bowiem nie stanąłby nikt, a tłum zabiłby go niemal natychmiast po takim twierdzeniu.

    Jezus i Jakub byli świetnymi organizatorami i obydwoje byli ludźmi głęboko religijnymi. Jakub jednak znalazł się na terenie, który nie był główną areną działalności Jezusa. Czym innym są misje wśród małych miast i wsi, a czym innym jest kaznodziejstwo i budowanie struktur w Jerozolimie, a następnie rozszerzanie ich poza Erec Israel. Problemy z którymi mierzył się Jakub nie były znane Jezusowi. W społeczności nazarejczyków pojawiają się helleniści czyli Żydzi mówiący po grecku, a ośrodki ruchu nazarejskiego powstają w dużym oddaleniu od jerozolimskiego centrum. Jakub doskonale sobie radzi z zarządzaniem powstającym „imperium” ale największym wyzwaniem dla niego stanie się sprawa gojów. W ogromnym obszarze Cesarstwa Rzymskiego żyją diaspory żydowskie, a wśród nich jest wielu pogan sympatyzujących z judaizmem. Podzielić ich można na dwie grupy: prozelitów i „bojących się Boga”. Pierwsi z nich przyjęli całkowicie religię żydowską wraz z jej przepisami, natomiast drudzy – wyznawali wiarę w jednego Boga, przestrzegali szabatu i wystrzegali się pogańskiego kultu. W obecności co najmniej trzech żydowskich uczonych składali oni przysięgę i zobowiązywali się do przestrzegania siedmiu przykazań. Grupa ta była oddzielona od Żydów i określana jako „Irej Ha Szammain”. Ruch misjonarski Żydów był bardzo silny w tamtym okresie, a potwierdzają to liczne złośliwe komentarze w literaturze pogańskiej. Na judaizm są nawracane bardzo wpływowe postacie: Izates, władca królestwa Adiabeny został wyznawcą judaizmu za sprawą żydowskiego kupca, który zwolnił władcę z konieczności obrzezania, ale galilejski Żyd, rygorysta, przekonał go do poddania się temu obrzędowi ( Ant 20, 17 – 96 ). Niektórzy z „bojących się Boga” zasilają ruch nazarejczyków. Poganie nie chcą poddawać się obrzezaniu, za to wyraźnie sympatyzują z nowym ruchem wieszczącym bliskie przyjście Jezusa jako Mesjasza, który ustanowi Królestwo Boże. W Antiochii, która w tym czasie liczy pół miliona mieszkańców, z czego około 10% stanowią Żydzi, powstaje wspólnota judeochrześcijańska złożona z pogan i żydowskich wyznawców Jezusa. Jakub musiał określić na jakich zasadach przyjmować gojów do wspólnoty, zwłaszcza tych, którzy nie chcą w całości podporządkować się Torze. W tym celu w 49 r. po Chr. zbiera się elita chrześcijańska w Jerozolimie. Podobno byli tam obecni wszyscy apostołowie i starsi, a z liczących się osób wśród nazarejczyków był tam Barnaba, św. Paweł, Kefas i oczywiście głowa tego gremium sam brat Jezusa, Jakub. Po wysłuchaniu różnych stanowisk podjął następującą decyzję.

    „Dlatego sądzę, że nie należy czynić trudności tym poganom, którzy nawracają się do Boga, ale polecić im, żeby się wstrzymali od rzeczy splugawionych przez bałwany, od nierządu, od tego ca zadławione, i od krwi. MOJŻESZ BOWIEM OD DAWNA MA PO MIASTACH TAKICH, KTÓRZY GO OPOWIADAJĄ, gdyż czyta się go w synagogach w każdy sabat” ( Dz 15, 19 – 21 ).

    Czy Jakub swym rozporządzeniem zrównał pogan z Żydami? Nie, wskazał on, że instytucja „bojących się Boga” w judaizmie istnieje od bardzo dawna i na takich samych warunkach mogą oni uczestniczyć również we wspólnocie nazarejczyków. Do zbawienia nie potrzebują oni obrzezania, jeśli przyjmą taka postawę, ale Jakub wcale nie zrównał gojów z Żydami. To co powiedział Jakub jest w judaizmie oczywistością:

    „Nasi rabini nauczali: Synom Noego danych zostało siedem przykazań: prawa społeczne ( posłuszeństwo władzom ), zakaz bluźnienia, zakaz bałwochwalstwa, cudzołóstwa, zakaz zabójstwa i kradzieży oraz zakaz spożywania mięsa pobranego ze zwierzęcia żywego. Rabbi Chanania ben Gamaliel mówił: zakazane jest również branie krwi ze zwierzęcia żywego. Rabbi Chizkija mówił: zakazana jest również magia” ( B. Efraim, „Jezus Żyd praktykujący”, Kraków 1994, s. 58 ).

    Jakub przedstawił swoją, autorską wersję Prawa Noachidów. Zinterpretowanie tego jako dopuszczenie możliwości wspólnoty stołu Żydów z gojami, było nie do pomyślenia dla Jakuba i już od samego początku zwalczał on wszelkie takie próby, aby w końcu wejść w konflikt z Pawłem, który – nieoczekiwanie – zaczął głosić, że śmierć Jezusa zniosła Torę ( Ef 2, 15; Ga 2, 11 – 14 ). Co najgorsze misje św. Pawła wymknęły się spod kontroli i Jakub był zmuszony wysyłać emisariuszy, aby to jakoś uporządkować. Pojawili się oni nawet w Galacji, odnosząc tam zdumiewający sukces. Św. Paweł zmuszony był przyznać:

    „Dziwię się, że tak prędko dajecie się odwieść od tego, który was powołał w łasce Chrystusowej do innej ewangelii” ( Ga 1, 16 ).

    Jakub jest więc stroną w doktrynalnym sporze z Pawłem i nie przyjmuje postawy biernej. Zwycięstwo paulinizmu stało się możliwe dopiero po zburzeniu Świątyni w 70 r. po Chr. Marginalizacja nazarejczyków oraz brak charyzmatycznej postaci, jaką niewątpliwie był Jakub, umożliwiło reaktywację gmin po – Pawłowych, które ostatecznie zdominują chrześcijaństwo. Są to gminy prawie w całości złożone z gojów, którzy pod koniec I w. po Chr. zaczną używać na oznaczenie Jezusa słowa Bóg. Dopiero wtedy rabini wprowadzili synagogalne przekleństwo heretyków. drogi judaizmu i chrześcijaństwa zaczną się pomalutku rozchodzić. Dochodzimy do meritum sprawy: i Jakub i św. Paweł wierzyli w zmartwychwstanie Jezusa, i Jakub i św. Paweł nazywali go Chrystusem ale najpierwotniejszy spór chrześcijański, to spór o Torę, nie o bóstwo Jezusa. Jeśli bierzemy pod uwagę fakt, że nazarejczycy pod wodzą Jakuba do 62 r. po Chr. byli częścią judaizmu to nie mogli oni w swojej kerygmie zrównać Nazarejczyka z JHWH gdyż oznaczałoby to, że już nie są Żydami. To są właśnie ci pierwsi świadkowie, którzy Jezusa znali z czasów galilejskiej działalności i nic oni nie wiedzieli o tym, że postawił On znak równości pomiędzy sobą a JHWH. I teraz warto zacytować ks. G. Strzelczyka: „…z punktu widzenia ortodoksyjnego chrześcijaństwa (chrystologia Chalcedonu), w ludzkiej świadomości przedpaschalnego Jezusa wcale nie musiał się pojawić komunikat `jestem Bogiem`. Może warto – dla mniej zorientowanych w chrystologii – nieco sprawę wyjaśnić. Otóż sformułowana w V wieku, na Soborze Chalcedońskim formuła hermeneutyczna, mająca rozjaśniać `ontologiczną` konstytucję Jezusa broniła między innymi integralności człowieczeństwa Jezusa: to nie był człowiek z boskim umysłem, nie mogło być mowy o żadnym zmieszaniu się boskości i człowieczeństwa. Ergo: ludzka świadomość i w ogóle psychika Jezusa rozwijała się zgodnie z prawami, które dotyczą każdego homo sapiens. Z punktu widzenia `dojrzałego` dogmatu, wręcz należałoby oczekiwać u Jezusa świadomości `synowskiej` (to Syn stał się człowiekiem), a nie `boskiej` (tej oczekiwalibyśmy przy wcieleniu Ojca).

    Ortodoksja chrześcijańska nie ma zatem problemu ze stwierdzeniem, że ludzka świadomość Jezusa kształtowała się na przecięciu tego, co było dziedzictwem kultury i teologii tamtych czasów – i co możemy jakoś rekonstruować metodami historycznymi – oraz jego indywidualnego doświadczenia wiary, geniuszu itd. – i tu już dostęp mamy skrajnie ograniczony” ( ks. G. Strzelczyk, „Glossa do kwestii samo-świadomości”, Didaskalos, dost. 2012. 07. 07; 7:06 ). Te wszystkie ustalenia historyków prowadzą ks. Paczosa do następujących wniosków: „…przekonanie o bóstwie Jezusa nie należy moim zdaniem do kerygmatu apostolskiego (popaschalnego). Nie sądzę też, aby takie przekonanie wyłoniło się z samego popaschalnego kerygmatu, gdyby nie ów metafizyczno-religijny paradygmat, o którym wspominam. Mam wręcz wrażenie, iż przekonanie o bóstwie Jezusa wiąże się ze słabnięciem siły popaschalnego kerygmatu, z zanikaniem powołań “apostołów”, “proroków”… To osłabnięcie kieruje umysły pierwszych chrześcijan na drogi teologicznych spekulacji, szukania teoretycznego ufundowania nowej religii itd.” ( ks. K. Paczos, „Kerygmat popaschalny i bóstwo Jezusa”, Didaskalos, dost. 2012. 07. 08; 9:11 ).

    Św. Marek napisał, że Jezusa pojmała zgraja z kijami, dla św. Jana była to już kohorta – czyli całość sił rzymskich stacjonujących w Jerozolimie – i nie pojmała Go, ale padła nad nim na twarz a, On sam oddał im się w ich ręce. Św. Marek napisał prawdę historyczną, ale i św. Jan to uczynił, lecz na spełnienie jego wizji trzeba było czekać 300 lat. Z okazji dwudziestolecia swoich rządów cesarz Konstantyn wydał wspaniałe przyjęcie na które zaprosił biskupów z całego Imperium ( 325 r. ). Legioniści rzymscy utworzyli szpaler, przez który dumnie maszerowali następcy Galilejczyka. Konstantyn nie zapomniał obdarować biskupów złotem. Euzebiusz z Cezarei popadł z tego powodu w prawdziwą ekstazę:

    „Był to bez wątpienia obraz Królestwa Jezusa Chrystusa i wydawało nam się, że śnimy” ( VC III, 15 ).

    Czy o takie Królestwo Boże walczył bosy Nazarejczyk?

    Pozdrawiam.

13. Panie Andrzeju,
    serdecznie dziękuję za bardzo ciekawą odpowiedź. Do Pana uwag postaram się ustosunkować bliżej już po weekendzie.
    Przepraszam za techniczne błędy zniekształcające mój poprzedni wpis. Pozdrawiam.

14. Panie Andrzeju,
    Obydwaj interesujemy się początkami Kościoła, choć Pana wiedza jest niewątpliwie dużo większa. Ponieważ w Internecie można na ten temat znaleźć obok wyidealizowanych apologii chrześcijaństwa również przesycone nienawiścią ataki na chrześcijaństwo, potrzeba jakiejś prostej systematyzacji wydarzeń. Co Pan powie na ten mój szkic?
    Około roku 30 – Ukrzyżowanie Jezusa z Nazaretu. Nie założył Kościoła; On głosił Królestwo Boże – szansę na zbawienie. Głosił z mocą Słowo, uzdrawiał chorych, skupił wokół siebie ruch eschatologiczny. Nakłaniał do miłości i życzliwości nawet wobec wrogów. Do swego Królestwa zapraszał także wyznawców inny religii /Samarytan/, nielubianych celników, cudzołożnice a nawet nierządnice. Przestrzeganie zasad Tory , szczególnie przepisów dotyczących posiłków, czystości i szabatu miało dla Niego drugorzędne znaczenie wobec miłości bliźniego. Słowa jego i czyny doprowadziły Go do zgubnego konfliktu z władzami państwowy i religijnymi. W oczach wielu ludzi ten prosty mężczyzna bez żadnego tytułu ani urzędu przerastał zwykłego rabina czy proroka. Widzieli w nim Mesjasza.
    Kościół powstał pod wpływem Jego zmartwychwstania i zesłania Ducha świętego. Opisano, że pod wpływem ukazywania się postaci, wizji i głosów oraz wypełnienia się proroctw S.T /prześladowany prorok, cierpiący sługa Boży – zbieg okoliczności?/ jego żydowscy uczniowie uwierzyli, że nie pozostał martwy. Uwierzyli, że z woli Boga powstał do życia wiecznego, uczyniony przez Boga „Panem i Mesjaszem”/Dz 2,22-36/, „ustanowionym przez Ducha Świętego przez powstanie z martwych pełnym mocy Synem Bożym”/Rz1,4/.
    Najwcześniejszy Kościół – stanowili go apostołowie, prorocy, prorokinie, nauczyciele, ewangeliści. Nie ma jeszcze hierarchii, ale służba, diakonia.
    Lata 40-te – prawdopodobnie wspólnota chrześcijańska w Jerozolimie miała już swoich „starszych”. Ta i inne wspólnoty złożone były z pochodzących z niższych klas żydowskich wyznawców Jezusa. Otwarte były szczególnie na ubogich, skrzywdzonych, dyskryminowanych i odrzuconych przez społeczeństwo. Nie dążyły do oderwania się, chciały pozostać w zgodzie z judaizmem. Odwiedzali świątynię, śpiewali psalmy i modlili się, przestrzegali zasad Prawa Mojżeszowego / halacha/ – przede wszystkim obrzezania, szabatu i świąt żydowskich. Do wspólnoty należał jednak ten, kto przyjął chrzest w imię Jezusa i brał udział w łamaniu chleba na Jego pamiątkę.
    Rozłam między Żydami i chrześcijanami – do podziału zapewne przyczyniły się egzekucje chrześcijan: św. Szczepana /rok ?/ Jakuba syna Zebeusza /rok 43/, Jakuba- brata Pana przywódcy najwcześniejszej wspólnoty jerozolimskiej/ rok 62/ /, św. Pawła, aresztowanego w Jerozolimie i straconego w Rzymie /w roku 64/. Ostatecznie po roku 70 rada żydowska w Jamni formalnie wyklęła judeochrześcijan, obłożywszy ich „klątwą za herezje”.
    Rok 35 – nawrócenie św. Pawła. Odegrał on kluczową rolę w przejściu od judeochrześcijaństwa do chrześcijaństwa nieżydowskiego.
    Wczesny Kościół katolicki – słowo „chrześcijanie” /christianoi – ludzie Chrystusa/ po raz pierwszy spotykamy w Antiochii Syryjskiej, gdzie schronili się hellenistyczni chrześcijanie narodowości żydowskiej po męczeństwie św. Szczepana. Tutaj głosili kazania nieżydowskim mieszkańcom Antiochii, tworząc pierwszą mieszaną wspólnotę Żydów i goi. Nieco później stąd apostoł Paweł rozpoczął swe wyprawy misyjne. Moim zdanie św. Paweł nie był założycielem chrześcijaństwa. Pod wpływem wizji Chrystusa zaczął głosić, że Mesjasz Izraela jest Chrystusem dla całego świata, na równi dla Żydów i nie-Żydów. Nie podważał religijnego prawa judaistycznego / halacha/. Dla Żydów pragnął pozostać Żydem, ale dla tych „nieprzestrzegających obyczajów” chciał być jednym z nich. Wprowadził zasadę, że nie-Żyd może zostać chrześcijaninem, nie przechodząc uprzednio na judaizm i nie przestrzegając religijnych nakazów prawa żydowskiego. Paweł odniósł sukces w głoszeniu ewangelii wśród nie-żydów. Tylko w ten sposób niewielka sekta żydowska mogła rozwinąć się w religię o światowym zasiągu.
    Rok 49 – Tzw. Sobór jerozolimski. Postanowiono, że chrześcijan pochodzących z pogaństwa nie obowiązują przepisy Prawa Mojżeszowego. Postanowiono też, że zbawienie związane jest przede wszystkim z wiarą, a nie z przestrzeganiem 613 nakazów i zakazow zapisanych w Torze. Z przeciwników s.j. później wykształcili się tzw. ebionici, którzy zachowywanie Prawa i praktyk żydowskich uznawali za konieczny warunek do zbawienia. W Jezusie widzieli jedynie człowieka obdarzonego szczególną łaską proroka i Mesjasz; nie wierzyli że jest On Synem Bożym.
    Rok 49 – spotkanie Piotra i Pawła w Antiochii, gdzie obaj dyskutowali na temat prawa Mojżeszowego
    Rok 49-50 – pierwsza wyprawa misyjna apostoła Pawła
    Rok 50- pierwszy list św. Pawła do Tessaloniczan ; najwcześniejsze z pism Nowego Testamentu.
    Rok 52 – pierwszy list św. Pawła do Koryntian. W nim Paweł uważa za zupełnie normalne, że sprawuje się tam eucharystię bez jakiejkolwiek wyznaczonej na taki urząd osoby./ Jeszcze ok.100 r. według Nauki dwunastu apostołów eucharystię sprawują przede wszystkim prorocy i nauczyciele, a dopiero po nich wyznaczeni biskupi i diakoni/.
    W zakładanych przez niego Kościołach nie było jeszcze ani hierarchicznego episkopatu, ani prezbiteriatu, ani święceń przez nałożenie rąk. Według Pawła każdy chrześcijanin ma własne, osobiste powołanie, własny dar Ducha Świętego, własny charyzmat do służby wspólnocie. Dlatego istniały w jego wspólnotach różne rodzaje posług i funkcji – do modlitwy, do udzielania pomocy i do przewodzenia wspólnocie.
    Co stało się z chrześcijanami pochodzenia żydowskiego?
    Rozłam między Żydami i chrześcijanami – do podziału zapewne przyczyniły się egzekucje chrześcijan: św. Szczepana /rok ?/ Jakuba syna Zebeusza /rok 43/, Jakuba- brata Pana przywódcy najwcześniejszej wspólnoty jerozolimskiej/ rok 62/ /, św. Pawła, aresztowanego w Jerozolimie i straconego w Rzymie /w roku 64/. Ostatecznie po roku 70 rada żydowska w Jamni formalnie wyklęła judeochrześcijan, obłożywszy ich „klątwą za herezje”.
    Rok 66 – po straceniu apostoła Jakuba, który był ich przywódcą , znaczna część wspólnoty wyemigrowała z Jerozolimy do Transjordanii / Pelli/. W r. 135 nastąpił koniec żydowskiej wspólnoty chrześcijańskiej w Jerozolimie i jej dominującej roli we wczesnym Kościele. Wkrótce chrześcijaństwo żydowskie ze swoją judaizującą chrystologią i przestrzeganiem prawa żydowskiego zaczęło być postrzegane jako sekta i relikt przeszłości. / Czyżby narodziny antyjudaizmu? Jeśli tak, to wpierw judeochrześcijanie byli obłożeni klątwą i wydalaniem z synagogi. Wyklęcie chrześcijan przez wpływowe środowisko faryzeuszy wyprzedza w czasie wszelkie prześladowanie Żydów przez chrześcijan/.
    Lata64-66 – pierwsze prześladowania chrześcijan pod rządami Nerona /stracenie św. Piotra?/ . Odtąd można było zostać skazanym za sam fakt bycia chrześcijaninem. Być chrześcijaninem oznaczało być gotowym na martyrein, czyli dawania świadectwa wierze chrześcijańskiej – przez znoszenie dyskryminacji, cierpień, tortur, a nawet poniesienie śmierci.
    Tak widzę w ogromnym skrócie początki Kościoła. Wyrósł on z wiary w owego „bosego”, „tańczącego” Jezusa. Te określenia w Pana wypowiedzi bardziej kojarzą mi się z tańczącym Siwą, drugą boską osobą w trójcy hinduskiej. To jedynie żart.

15. Panie Andrzeju! Prośba: czy wie Pan, czy w czasach Jezusa stosowano dokładnie prawo Mojżeszowe tak jak jest opisane w Ks. Kapłańskiej? Chodzi mi o fragment ewangelii, gdzie Jezus uzdrawia trędowatego, a potem nakazuje mu iść złożyć ofiary kapłanom nakazane przez Mojżesza. Czy taki uzdrowiony musi przechodzić przez te wszystkie oczyszczenia opisane w Kpł, tzn kupować ptaki, potem baranki, golić się, prać etc? Czy kapłan ma go pokrapiać krwią i oliwą etc. Czy w czasach Jezusa tak było szczegółowo czy jakieś uproszczenie nastąpiło może? Bedę wdzięczna za odpowiedź.

16. Jeszcze jedno pytanie: jak Żydzi doznawali odpuszczenia grzechów? Czy za czasów Jezusa był Jom Kippur z kozłem ofiarnym, na którego zrzucano grzechy?

17. Często spotkać się można z badaczami, którzy uważają, że Jezus łamał Torę przy uzdrowieniach; a to naruszając przepisy czystości, poprzez dotykanie trędowatego – ewentualnie – naruszając spoczynek sobotni. Analiza wymaga, aby bezstronnie przyjrzeć się każdemu takiemu wypadkowi, gdyż rzeczywiście gdyby Jezus coś takiego robił, to mogłoby to prowokować do jakichś wystąpień przeciwko Niemu, a nawet przyczynić się do Jego śmierci. W tym kontekście warto przyjrzeć się przywołanemu przez Panią, opowiadaniu o uzdrowieniu trędowatego, a dotarł ten przekaz do nas w dwóch, a właściwie trzech wersjach.
    1) Oto trędowaty przyszedł do niego i powiedział: “Nauczycielu Jezu, kiedy ja podróżowałem z trędowatymi i jadłem z nimi, ja również stałem się trędowaty. Ale jeżeli życzysz sobie, będę oczyszczony” Więc Pan powiedział do niego: “Chcę, bądź oczyszczony”. I natychmiast trąd odszedł od niego. Wtedy Jezus powiedział do niego :“Najpierw idź pokaż się kapłanowi i złóż ofiarę oczyszczenia [nakazaną przez Mojżesza ]i nie grzesz więcej“ (Papirus Egerton 1r35 – 47 [Papirus Egerton + Papirus Koloński 255]).
    2 ) I przychodzi do niego trędowaty i prosi go na kolanach tak: “Jeśli chcesz, możesz mnie oczyścić”. I uniósł się, wyciągnął swoją rękę, dotknął i mówi mu: “Chcę, bądź oczyszczony”. No i zszedł z niego trąd i został oczyszczony. Krzyknął na niego i pogonił go. I mówi: “Uważaj, nikomu nic nie mów, ale idź stąd, pokaż się kapłanowi i złóż na ofiarę za twoje oczyszczenie, co kazał Mojżesz, na świadectwo dla nich ( Mk 1, 40 – 44; wersja w tłumaczeniu Tomasza Węcławskiego, zawierająca rzadko poświadczoną, lecz trudniejszą lectio difficilior: [ rozgniewał się = uniósł się ] ).
    3 ) Wtedy przyszedł do Niego trędowaty i upadając na kolana, prosił Go: «Jeśli chcesz, możesz mnie oczyścić». Zdjęty litością , wyciągnął rękę, dotknął go i rzekł do niego: «Chcę, bądź oczyszczony!». Natychmiast trąd go opuścił i został oczyszczony. Jezus surowo mu przykazał i zaraz go odprawił,mówiąc mu: «Uważaj, nikomu nic nie mów ,ale idź pokaż się kapłanowi i złóż za swe oczyszczenie ofiarę, którą przepisał Mojżesz, na świadectwo dla nich» ( Mk 1, 40 – 44; wersja w przekładzie BT zawierająca lekcję lepiej udokumentowaną i jednocześnie łatwiejszą w egzegezie, w której Jezus kieruje się : σπλαγχνισθεις/litością ).

    Zanim jednak skupimy się na różnicach w opisie uzdrowienia, musimy tę relację umieścić w kontekście realiów epoki Jezusa. Trędowaty to człowiek, który w tamtych czasach przebywał w izolacji od reszty ludzi i odróżniał się od zdrowej części społeczeństwa strojem, a gdyby przypadkiem zbliżył się do jakichś siedzib ludzkich to, aby ktoś nie wszedł z nim w kontakt, chory musiał ostrzegawczo krzyczeć: Nieczysty! Nie jesteśmy w stanie stwierdzić, co dolegało człowiekowi, który zwrócił się do Jezusa o uzdrowienie. Żydzi właściwie każdą zmianę na skórze zamykali terminem trąd ( Kpł 13, 1 – 44 ). Przypadek zatem z którym zetknął się słynny taumaturg z Galilei, mógł być bardzo błahy, jak i bardzo poważny. Religia żydowska nakazywała, aby po ustąpieniu wysypki lub jakiegoś wyprysku skórnego poddać się oczyszczeniu. Decyzję czy kogoś można uznać za zdrowego wydawał kapłan (Kpł 13 – 14). Na tym nie kończyły się obowiązki wyleczonego: poddawał on się rytuałowi oczyszczenia. W jego trakcie, nad glinianym naczyniem z wodą zabijano ptaka, a drugiego żywego ptaka zanurzano we krwi pierwszego wraz z drzewem cedrowym, nitkami karmazynowymi i hizopem. Następnie kapłan kropił tym siedem razy tego, który oczyszczał się z trądu.

    A ten, który się oczyszcza, wypierze swoje szaty, zgoli wszystkie swoje włosy, umyje się w wodzie i będzie czysty. Potem może wejść do obozu, lecz będzie przebywał poza swoim namiotem przez siedem dni ( Kpł 14, 8 ).

    Po siedmiu dniach poddający się oczyszczeniu składał ofiary. Kapłan krwią, która pochodziła z ofiary, dotykał ucha, kciuka i dużego palca u nogi, i wyżej wymienione części namaszczał oliwą, a jej pozostałości wylewał na głowę ozdrowieńca. Zarówno Egerton2 jak i Marek potwierdzają, że Jezus akceptował te rytualne przepisy. Jak zapatrywali się na trędowatych współcześni Jezusowi Żydzi? W Misznie i Talmudzie, możemy spotkać liczne wzmianki na temat trędowatych. I chociaż dzieła te zostały ostatecznie zredagowane w czasach po – Jezusowych, to odwołują się do tradycji ustnej i są wyrazem przekonań z czasów wcześniejszych. Uznawano trąd jako karę za grzechy. Rabbi Szemuel bel Nachman wyjaśniał jakie mogą być przyczyny zachorowania na trąd:

    Rabbi Szemuel ben Nachman mówił w imieniu rabbiego Johanana: Plagę trądu sprowadza siedem rzeczy: oszczerstwo, zabójstwo, lekkomyślne wypowiadanie przysięgi – z czym łączy się krzywoprzysięstwo i wypowiadanie imienia Bożego nadaremno – kazirodztwo, pycha, kradzież i zazdrość. Midrasz dodaje jeszcze jedną przyczynę, którą jest świętokupstwo ( Ar. 16a – S. T. Lachs, Hebrew Elements in the Gospels and Acts, „The Jewisch Quarterly Review” 1980, 71, s. 36. ).

    Trędowaty był grzesznikiem i wszelkiego rodzaju kontakt fizyczny był z nim zakazany. Trędowaty był martwym za życia.

    Czterej ludzie są jakby umarli: nędzarz, ślepiec, trędowaty i bezdzietny ( Awod Zara5 ).

    Jeśli Jezus dotknął się trędowatego, jak relacjonuje to Marek, to wtedy złamałby On przepisy, ponieważ dotknięcie, powodowało zaciągnięcie nieczystości, natomiast – jeśli pójdziemy za wersją Egerton2 – Jezus uzdrowił trędowatego słowem, to pozostałby w zgodzie z Prawem i zachowałby się jak prawowierny Żyd. Któryś z nich zatem zmienił pierwotną tradycję.
    Marek działa w środowisku, które potrzebuje uzasadnienia dla poglądów odrzucających Torę, inaczej mówiąc, Marek miał powód by zmienić wymowę uzdrowienia Jezusa i uczynić z niego uzdrowiciela, który nie kieruje się żydowskimi przepisami ceremonialnymi. Autor Egerton2 przedstawia uczonych w Piśmie jako wrogów Jezusa, którzy chcą nawet dokonać na nim samosądu i zabić go poprzez ukamienowanie. Wskazuje to jednoznacznie, że kompilator Egerton2, wywodzi się również ze środowiska chrześcijan, którzy prezentują podobny pogląd na sprawę aktualności Tory co i społeczność Marka. Nie miał on więc powodów, aby – jeśli pierwotne brzmienie perykopy miało wymowę Marka – przedstawiać Jezusa jako prawowiernego Żyda, stosującego się do nauk uczonych w Piśmie. Wniosek jest zatem logiczny i nasuwa się niejako samoistnie: to Marek zmienił wymowę przypowieści, a jej zbliżona do oryginału treść została zachowana w Egerton2. Niestety Marek niezbyt dokładnie skomponował ją z jej drugą częścią. Jezus nakazuje, aby uzdrowiony złożył ofiarę zgodną z wymogami Tory, natomiast On sam jej nie przestrzega dotykając trędowatego. Gdyby Jezus tak postąpił, to rzeczywiście mogłoby to być powodem sporów z faryzeuszami i uczonym w Piśmie. Jednak wszystko wskazuje na to, że Jezus słownie oczyścił trędowatego, a następnie nakazał mu zastosować się do przepisów Prawa. Zwyczaje człowieka, który jada z trędowatymi zostały przez Jezusa określone jako grzech. W Egerton2 Jezus nie każe uzdrowionemu zachowywać żadnej tajemnicy, taki nakaz wprowadza Marek, ale jest to związane z tajemnicą mesjańską, która jest zabiegiem literackim ewangelisty. I teraz dochodzimy do kwestii niezrozumiałego gniewu Jezusa, który w niektórych kodeksach stał się litością: prawdopodobnie to właśnie Marek zachował najpierwotniejszą wersję przekazaną przez tradentów. Jezus reaguje gniewem, ponieważ winnym swojego grzechu był zwracający się o uzdrowienie sam chory. To on przekroczył zalecenia Tory i przez to stał się trędowatym. Redaktor Egerton2, albo opuścił frazę z gniewem Jezusa, albo dotarła już ona do niego uboższa o to zdanie. Tak więc, prawdopodobnie, po zrekonstruowaniu perykopa wyglądałaby następująco:

    Oto trędowaty przyszedł do niego i powiedział: „Nauczycielu Jezu, kiedy ja podróżowałem z trędowatymi i jadłem z nimi, ja również stałem się trędowaty. Ale jeżeli życzysz sobie, będę oczyszczony”. I rozgniewany powiedział do niego: „Chcę, bądź oczyszczony”. Natychmiast trąd go opuścił i został oczyszczony. I zły na niego pchnął go w drogę i powiedział: „Odszedłszy pokaż się kapłanom i złóż ofiarę wedle prawa mojżeszowego i nie grzesz więcej” ( tekst całkowicie zrozumiały, logiczny i zgodny z duchem epoki ).

    Uzdrawiając chorego i włączając go na powrót do Izraela, Jezus kontynuuje swoją misję wśród odrzuconych przez społeczność trędowatych. Takie zachowanie w czasach Jezusa było – w pewnym sensie – skandalem. Za każdym razem Jezus jednak go motywuje wychodząc z założenia, że Jego misja dotyczy wszystkich, nawet tych wykluczonych.

18. Dziękuję za tak szybką odpowiedź. Czy myśli Pan, że Jezus podzielał pogląd, jakoby trąd był karą za grzechy? Ja tak nie uważam. Kiedy uczniowie pytali Go o przyczynę jakiejś choroby odpowiedział że nie zgrzeszył ani chory ani jego rodzice ale musiały się spełnić plany Boga.
    Więc gniew, o którym pisze Marek musiał mieć inną przyczynę.

19. I tym razem moje jednorazowe włączenie się do dyskusji. Kopiuję komentarz z 6 lutego 2014, 20:42 (Temat miesiąca: –Teologia cierpienia, mój wpis: –Krzyk w ciemnościach).

    W OBLICZU CIERPIENIA TRZEBA DZIAŁAĆ

    Winien jestem pewne dopowiedzenie do tego, co napisałem po śródtytule: „JEZUS NIE BŁOGOSŁAWIŁ CIERPIENIA, ALE CIERPIĄCYCH”. Przypominam: Według IV Ewangelii, „[Jezus] wykluczył zdecydowanie wszelką myśl o związku przyczynowym między cierpieniem spowodowanym w człowieku ślepotą od urodzenia a ludzką winą: „Ani on nie zgrzeszył, ani jego rodzice, ale stało się tak, aby w nim objawiły się dzieła Boga” (J 9,3).

    Kierując się interpunkcją w tekście greckim, taki przekład tego wersetu podaje ogół różnych tłumaczeń Pisma Świętego, zarówno polskich jak i obcojęzycznych. Być może należałoby jednak INACZEJ ODCZYTYWAĆ TEN TEKST. Jego sens zależy właśnie od interpunkcji, czyli od tego gdzie postawimy kropkę w odpowiedzi Jezusa. W dosłownym przekładzie dwóch odnośnych wersetów (J 9,3-4) mielibyśmy w tym przypadku inny, znacznie głębszy odcień znaczeniowy:

    „Ani ten nie zgrzeszył, ani rodzice jego. [kropka!] Ale aby stały się widoczne dzieła Boga w nim, nam trzeba czynić dzieła Tego, który posłał Mnie, póki jest dzień. Przychodzi noc, gdy nikt nie może działać” (w. 3-4).

    To śmierć położy kres naszemu doczesnemu działaniu. Dopóki więc żyjemy, działajmy, spełniajmy dzieła Boga, a więc naśladujmy Jego działanie w ludziach, zwłaszcza tych pogrążonych w cierpieniu. Mamy tu wyraźną zachętę do wysiłku i zaangażowania, a nie do bierności w obliczu czyjegoś nieszczęścia. Przy tego rodzaju przekładzie moglibyśmy powtórzyć wraz z poetą, ks. Janem Twardowskim jego skrzydlate słowa: „Śpieszmy się kochać ludzi, tak szybko odchodzą”.

20. Dziękuję, to wiele wyjaśnia. Uważam, że gniew Jezusa w Ew. Marka mógł być, zupełnie odwrotnbie do poglądów p. Andrzeja, spowodowany właśnie tym, że ludzie wierzyli w to, że człowiek jest karany przez Boga za grzechy chorobą. Mogło Go denerwować i wyprowadzać z równowagi wiele ówczenych poglądów, które skutkowały odrzuceniem, marginalizacją ludzi. To był jeden z głównych: Bóg sprzyja sprawiedliwym. Jezus uczył inaczej: Bóg sprzyja złym i dobrym, wszystkim.

21. Gerhard Lohfink w książce” Jezus z Nazaretu pisze”, że nauczanie Jezusa wynika z Tory. Daje wiele przykładów, np. że dwa główne przykazania miłości wywodzą się z Tory. Ok. Potem udowadnia, że przykazanie miłości do wroga też wynika z Tory. Jedynym cytatem na poparcie swej tezy jest Wj 23,4-5, gdzie Bóg przykjazuje odprowadzić znalezionego osła lub woła nawet jeśli jego właścicielem jest twój wróg. Czy to nie za mały argument w porównaniu z wielością przekleństw wobec wrogów? Czy w Torze są inne cytaty opowiadające się za miłością wroga?

22. Źle mnie Pani zrozumiała. Nie uważam, że Jezus uważał trędowatych za grzeszników. Nazarejczyk – według mnie – zdenerwował się, ponieważ uzdrowiony człowiek jadał z trędowatymi, przez co sam naraził się na ryzyko zarażenia. Gdyby zaś przestrzegał przepisów Tory ( co Jezus podkreślił odsyłając go do kapłana i przepisów prawa mojżeszowego ) byłby zdrów. Nieprzestrzeganie Przykazań Bożych jest grzechem, a choroba, konkretnie w tym przypadku ( biorąc oczywiście tylko pod uwagę Egerton2, nie św. Marka ) była wynikiem ich lekceważenia.

    Trudno mi powiedzieć, czy Jezus chorobę łączył z grzechem, czy też nie. Przywołane świadectwo z Ewangelii według św. Jana nie jest jednoznaczne. Tekst wydaje się sugerować, iż Jezusowi chodziło o ten konkretny przypadek – człowiek jest chory, ponieważ Jezus dokona na nim cudu:

    Ani on nie zgrzeszył, ani jego rodzice, ale stało się tak, aby w nim objawiły się dzieła Boga (J 9,3; kropka ks. prof. Hryniewicza, w tej interpretacji, nic nie zmienia).

    Natomiast w tej samej Ewangelii, Mistrz z Nazaretu, po uzdrowieniu ślepca, złowieszczo go ostrzega:

    Oto wyzdrowiałeś; już nigdy nie grzesz, aby ci się coś gorszego nie stało ( J 5, 14 ).

    Grzech więc może spowodować chorobę ( oczywiście nie wiem, czy był to pogląd Jezusa, czy też św. Jana ).

    Św. Łukasz wydaje się również, podzielać wiarę w zsyłanie przez Boga nieszczęść w postaci chorób i śmierci. Ananiasz i Safira giną od ciosów potężnego Ducha Świętego ( Dz 5, 1 – 11 ), a Heroda Agryppę poraża Anioł Pański i umiera on stoczony przez robactwo ( Dz 12, 20 – 25 ). Nawet św. Paweł uważał, że w Koryncie, choroby i śmierć to prawdopodobne negatywne skutki niegodnego uczestnictwa w Eucharystii ( 1 Kor 11, 29 – 30 ). Czy poglądy te przejęto od Jezusa historycznego? To jest – moim zdaniem – właściwie postawione pytanie.

23. Jak uważał historyczny Jezus? Chyba nie możemy mieć pewności, możemy tylko przypuszczać, skoro synoptycy milczą, a Jan podaje dwie sprzeczne opinie. Ale moje przypuszczen ie jest takie, że skoro milczą, to Jezus powstrzymywał się od wydania sądu o ludziach, że grzeszą i dlatego Bóg ich pokarał. Nie sądźcie. Poza tym myślenie Jezusa było raczej zgodne z Hiobem i Koheletem, tzn dostrzegał niespraiwedliwość świata, ułomność, słabość człowieka, głęboko współczuł człowiekowi w jego nędzy, najbardziej dręczyła Go kwestia cierpiących, wykluczonych, wykorzystywanych. A jakie mogło być narzędzie wykorzystywania biedaków i schorowanych: zapewnianie ich, że to ich własna wina, że są biedni, chorzy itp. Jezus generalnie się z tym nie zgadzał. Czy dzisiaj też bogate elity w obliczu wielkiego rozwarstwienia społecznego chcąc utrzymać swoją pozycję, nie kładą do głowy ludziom bzdur, banałów i łatwych wniosków, powierzchownych?

24. Judaizm świątynny powstał w czasach niewoli babilońskiej, po wypędzeniu ludności Izraela na tereny dzisiejszego Iraku i po najeździe Palestyny przez Achemenidów. W tym czasie ostatecznie zredagowano większą część Starego Testamentu oraz przeprowadzono reformę religijną (reforma Ezdrasza) https://pl.wikipedia.org/wiki/Judaizm oraz geneza powstania http://bit.ly/1N2wyzv czyli najważniejsze fakty o judaizmie.