Co jakiś czas zdarza mi się trafić na wezwania typu: niepotrzebne uczone traktaty teologiczne, trzeba działać, miłość chrześcijańska wystarczy. Bywa, że takie wezwania wygłaszają też ci, którym zdarza się, owszem, jakiś mniej czy bardziej uczony traktat teologiczny popełnić. Zgadza się, bez sporej części literatury teologicznej można by się obyć. Zresztą pewnie podobnie jak bez sporej części literatury z zakresu innych nauk humanistycznych, a pewnie również i szczegółowych.

Ale czy nie trzeba też brać pod uwagę wskazania św. Pawła: „Mamy zaś według udzielonej nam łaski różne dary: bądź dar proroctwa – [do stosowania] zgodnie z wiarą; bądź to urząd diakona – dla wykonywania czynności diakońskich; bądź urząd nauczyciela – dla wypełniania czynności nauczycielskich; bądź dar upominania – dla karcenia. Kto zajmuje się rozdawaniem, [niech to czyni] ze szczodrobliwością; kto jest przełożonym, [niech działa] z gorliwością; kto pełni uczynki miłosierdzia, [niech to czyni] ochoczo” (Rz 12,6-8)? A ostatecznie kto może rozstrzygnąć, czy świat bardziej zmienią wielkie akcje charytatywne, czy nowa Summa teologiczna?

Dzisiaj niedziela Dobrego Pasterza i chociaż w liturgii nie ma Psalmu 23, kaznodzieja w mojej parafii słusznie się do niego odwołał, a przy tym nietypowo, bo przez piosenkę Marii Peszek „Pan nie jest moim pasterzem”. O tyle łatwo było mi ją rozpoznać (kaznodzieja nie chciał robić piosenkarce reklamy), że przytaczałem ją w książce „Zrozumieć wiarę„.

Przypadek ten jest o tyle ciekawy, że jedynym uzasadnieniem wyboru Psalmu 23 jako będącego podstawą do stworzenia utworu będącego wyrazem sprzeciwu wobec nadzoru Boga nad człowiekiem, jest popularność tego psalmu. Jego analiza pokazuje bowiem, że wyraża on przekonanie, iż Bóg towarzyszy człowiekowi jako pasterz (kij służy tu do obrony, zaś laska pozwala kierować stadem) we wszystkich sytuacjach życiowych, które można nazwać Szeolem, wtedy, gdy pogrąża on się w ciemnej dolinie śmierci (czyli Szeolu), gdy niejako buduje piekło na ziemi. Bóg jest z człowiekiem, by ustrzec go przed ulęknięciem się zła. Psalm 23 wskazuje więc na troskę Boga, Jego bycie przy człowieku, nie zaś Jego nadzór i „ręczne” kierowanie człowiekiem.

Ludzie są dobrzy, człowiek jest dobry… Może każdy chce być dobry, tylko nie ma wzorców, nie wie, jak to robić? No to zgódźmy się, że tak rzeczywiście jest. Ale przypomnijmy sobie historię niemieckiego 101. Policyjnego Batalionu Rezerwy, złożonego z niemłodych ludzi, nie fanatyków, nieprzygotowanych do zabijania, a jednak dokonujących masakr, mimo że w większości przypadków mogli tego odmówić. Przypomnijmy sobie, że masakr w Rwandzie także dokonywali całkiem normalni ludzie, którzy w ciągu kilku godzin przekształcili się w dzikie zwierzęta. I przypomnijmy sobie, że w eksperymencie Milgrama tylko około 20% ludzi odmawia zadawania cierpienia ludziom znajdującym się naprzeciwko. Więc może jednak tak po prostu powiedzieć, że człowiek jest dobry nie można powiedzieć? I jest też chyba w takim powiedzeniu pewne nie do końca uświadamiane niebezpieczeństwo. Jeśli bowiem chcemy zachować choć jakieś pozory zdrowego rozsądku i nie przypisywać kosmitom masakr 101. PBR i masakr w Rwandzie, to albo tezie o powszechnym dobru ludzi należy zaprzeczyć, albo uznać, że jednak jacyś źli ludzie na świecie istnieją. A stąd tylko krok do podziału na „naszych” dobrych i „tamtych” złych. Może więc lepiej trzymać się starego chrześcijańskiego przekonania, że w każdym człowieku dobro splata się ze złem?